Công nghiệp nhẹ là gì ? Là ngành ít tập trung tư bản hơn so với công nghiệp nặng và nghiêng về cung cấp hàng hóa tiêu dùng. Quá trình sản xuất sản phẩm công nghiệp nhẹ tác động ít đối với môi trường nên chúng phân bố gần các khu vực đông dân cư.
Có nghĩa là, công nghiệp nhẹ là hoạt động sản xuất, chế tạo một khối lượng tài nguyên vừa phải nguyên vật liệu chế biến tạo ra sản phẩm có giá trị cao hơn khối lượng nguyên liệu. Các thành phẩm phổ biến của ngànhcông nghiệp nhẹ như: áo quần, đồ nội thất, nước giải khát, bàn ghế nhựa, giấy…
Ngành công nghiệp nhẹ.
Công nghiệp nhẹ gồm những ngành nào?
Công nghiệp sản xuất giấy
Ngành công nghiệp nhẹ phát triển mạnh tại Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản,.. đạt giá trị kim ngạch lớn nhất toàn thế giới.
Tại Việt Nam, sản xuất giấy tập trung phố bố tại các khu vực gần rừng, đồng bằng nhiều cây như Hoàng Văn Thụ (Tp. Thái Nguyên), Phong Khê( Bắc Ninh), Việt Thắng ( Hà Tây),..
Ngành sản xuất giấy góp phần quan trọng trong kinh tế và phục vụ nhu cầu sử dụng tại Việt Nam: in ấn, giấy báo, tài liệu học tập. Đầu năm 2010, ngành sản xuất giấy ổn định và đạt sản lượng 140,3 nghìn tấn giấy, vượt 76% so với cùng kì năm 2009.
Nhu cầu sử dụng trong nước và xuất khẩu tạo điều kiện cho hàng loạt doanh nghiệp tăng sản lượng sản xuất. 70% sản lượng giấy tại Việt Nam làm từ phế liệu.Ngành sản xuất đóng góp 1,5% giá trị vào tăng trưởng GDP.
Giấy tái chế là nguyên liệu chủ yếu và giúp bảo vệ môi trường, tiết kiệm nguồn tài nguyên.Giấy tổng hợp là nguyên liệu sản xuất quan trọng nhưng song song cùng quá rình tăng trưởng tốt vẫn còn nhiều bất cập về nguyên liệu, các chính sách quản lí sản xuất và sự lấn át của thị trường Trung Quốc.
Ngành giấy Việt Nam chịu sự cạnh tranh bởi thị trường Trung Quốc , Malaysia và Mỹ. Trong cuộc chiến giữa Mỹ và Trung, việt Nam chịu sự ảnh hưởng, sản phẩm từ Trung Quốc phân bố về Việt Nam và các nước lân cận, sản phẩm giấy của Việt Nam sẽ vị ảnh hưởng lớn.
Năm 2019, ngành công nghiệp nhẹ sản xuất giấy tại Việt Nam đón nhận nhiều cơ hội cũng như thách thức. “Mức độ sử dụng giấy bình quân đầu người hiện khoảng 51kg/người, so với mức trung bình thế giới là 58kg/người. Theo dự báo của VPPA trong 5-10 năm tới, nhu cầu giấy các loại sẽ tăng từ 8-10%/năm, riêng giấy bao bì có thể tăng tới 15-18%/năm“
Nhu cầu sử dụng và điều kiện sản xuất hàng loạt, tài nguyên rừng to lớn tạo cơ hội lớn, thu lơi nhuận. Nhưng các bất cập về sản xuất, thị trường gây nhiều cản trở. Việc chú trọng vào đầu tư và các chính sách vô cùng quan trọng.Tăng cường năng lực sản xuất bột giấy từ nguồn nguyên liệu dăm mảnh trong nước hiện đang xuất khẩu tới hơn 10 triệu tấn/năm.
Đầu tư cho sản xuất giấy in và photocopy chất lượng cao thay thế nhập khẩu. Cần đánh giá thận trọng khi đầu tư sản xuất giấy bao bì. Vì hiện tại, tính theo công suất thì cung đã vượt nhu cầu nội địa, nhưng cũng có gần 2 triệu tấn công suất giấy bao bì từ các máy xeo nhỏ lạc hậu, tiêu hao nguyên liệu, năng lượng cao, chất lượng thấp sẽ bị thay thế, cộng với nhu cầu về loại giấy này sẽ tăng nhanh trong các năm tới.
Giấy tissue hiện tại thị trường có tiềm năng, song cũng có nhiều dự án đang ấp ủ hoặc chuẩn bị khởi công với những máy giấy tissue hiện đại có quy mô vừa và lớn. Những người đi trước sẽ thành công, nhưng những người đi sau thì cần đánh giá thận trọng khi quyết định đầu tư.
Vấn đề xử lý nước thải cần được quan tâm tính toán kỹ lưỡng, đầu tư thỏa đáng để bảo vệ môi trường, phát triển bền vững và đây cũng là mục tiêu quản lý của Chính phủ trong năm 2019 và các năm tiếp theo.
Với các công ty có quy mô nhỏ có thể tìm các sản phẩm ngách để sản xuất, nhưng cần cải tạo để tiết kiệm năng lượng, nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm, năng lực quản trị, gia tăng giá trị sản phẩm. Với đầu tư mới cũng cần được tư vấn đầy đủ về máy móc, công nghệ hiện đại và quản trị tiên tiến.
Công nghiệp giấy.
Ngành công nghiệp may mặc
Thang 1/2010, nhiều doanh nghiệp đã nhận được đơn đặt hàng với khối lượng lớn như: Tổng công ty May Việt Tiến, Công ty 10 tháng 5, Công ty May Sài Gòn 2, Tổng công ty Dệt Phong Phú, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (VINATEX) ,…
Các doanh nghiệp trong ngành đã cố gắng vượt bậc để bứt phá giành thị phần sản phẩm may mặc ngay trên thị trường nội địa. Thị trường dệt may sôi động chuẩn bị đón mừng năm mới. Sản lượng tăng cao, nhất là quần áo cho người lớn tăng 31,9% so với cùng kỳ năm trước.
Mặt khác, do sản xuất dệt may tại một số nước khu vực Nam Mỹ, Caribê, Trung Mỹ và Đông Âu chi phí cao nên có xu thế giảm sút và chuyển dịch sang các nước châu Á, nơi có lực lượng lao động dồi dào và chi phí thấp. Để tránh lệ thuộc tập trung vào Trung Quốc (đang bị chỉ trích về chất lượng và an toàn), khách hàng nước ngoài tìm đến Việt Nam với các sản phẩm trung, cao cấp do đã đáp ứng tốt yêu cầu chất lượng.
Tuy nhiên, từ 01/01/2010, Luật bảo vệ môi trường của Mỹ yêu cầu các lô hàng xuất khẩu vào Mỹ phải có giấy kiểm nghiệm của bên thứ ba xác nhận sản phẩm sử dụng nguyên liệu đảm bảo cho sức khoẻ người tiêu dùng có hiệu lực nên đã lập hàng rào kỹ thuật mới đối với thị trường xuất khẩu dệt may.
Đây là thách thức không nhỏ với ngành dệt may Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm. Vì vậy, cần thiết phải thành lập phòng thí nghiệm hiện đại, đủ tiêu chuẩn thay cho các thiết bị nghiên cứu thử nghiệm chất lượng hàng dệt may có từ những năm 1990.
Bên cạnh đó, để giải bài toán thiếu hụt lao động và chi phí tăng nhanh, cần thiết phải tiếp tục thực hiện chiến lược di dời cơ sở sản xuất dệt may về các thị trấn và vùng nông thôn.
Ngành công nghiệp sữa
Tại Việt Nam, sữa là sản phẩm vực kỳ phổ biến được ưa chuộng từ trẻ nhỏ đến người ngưởi thành, người lớn tuổi. Việt Nam có nhiều doanh nghiệp phát triển ngành công nghiệp nhẹ này như: Nhà máy sữa Thống Nhất, Nhà máy sữa Trường Thọ, Vinamilk, Nhà máy sữa Dielac ,..
Tuy nhiên, lượng sữa được tiêu thụ nhiều nhất tại Việt Nam lại là hãng sữa nhập ngoại, có sự khác biệt về chất lượng, giá cả và khối lượng,..
Ngành sữa bao gồm sữa tươi và sữa bột, có các mặt hàng là : sữa chua, sữa tươi, sữa bột,sữa uống, sữa công thức,.. và đang gặp nhiều biến động, đột phá từ sau năm 2007. Trong đó, sữa bột là sản phẩm mang lại nhiều lợi nhuận nhất.
Nằm trong xu thế chung của toàn thế giới, Ngành sản xuất sữa Việt Nam phát triền đều nhờ vào nhu cầu bổ chung dinh dưỡng, phân khúc thị trường sữa tập tung tại các thành phố lớn. 10% dân số cả nước tập trung ở Hà Nội và Hồ Chí Minh tiêu thụ 78% sản phẩm về sữa.
Công nghiệp chế biến sữa.
Công nghiệp giày dép
Giày dép Việt Nam có xu hướng tăng trưởng cao nhờ vào công nghệ sản xuất và nhu cầu của người tiêu dùng, kể cả nhập khẩu và xuất khẩu, phân bố tại các thành phố lớn.
Giày da Việt Nam trên đà phát triển nhưng gặp rào cản là thuế, giá cả cao hơn hàng nhập khẩu, khủng hoảng kinh tế và thiếu nguyên liệu, chưa đầy đủ về công nghệ chế tạo.
Phát triển công nghiệp nhẹ là tiền năng chưa được phát huy, bên cạnh các thế mạnh về nhân lực và thị trường thì gặp bất cập về giá cả,công nghệ và giá cả.
Muốn phát triển công nghiệp giày dép hơn nữa , nhà kinh doanh cần triển khai nhanh việc ứng dụng tiến bộ khoa học – công nghệ vào sản xuất, nhất là lĩnh vực công nghệ sinh học, giống mới, quy trình sản xuất để tăng năng suất, chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Tăng cường kiểm tra chất lượng hàng xuất khẩu nhất là hàng đông lạnh thuỷ sản, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến trong công nghiệp chế biến để tăng sản phẩm chế biến tinh, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.
Khuyến khích các doanh nghiệp chế biến, nhất là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng cường đầu tư đổi mới máy móc thiết bị, công nghệ hiện đại tại các cơ sở, để nâng cao chất lượng và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Tháo gỡ những khó khăn, đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu, cụm công nghiệp đã được phê duyệt và các công trình trọng điểm. Thực hiện một số chính sách khuyến khích, ưu đãi, tạo điều kiện thông thoáng… nhằm thu hút đầu tư, đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến và xuất khẩu.
Vai trò của ngành công nghiệp nhẹ trong nền kinh tế
Ngành công nghiệp nhẹ đóng vai trò chủ chốt kinh tế bởi vì :
- Sản xuất số lượng lớn sản phẩm có giá trị cao hơn nguyên liệu.
- Cung cấp mặt hàng tiêu dùng cho cả nức và xuất khẩu.
- Thúc đẩy phất triển ngành nghề kinh tế liên quan khác.
- Mở rộng thị trường ,tận dụng tài nguyên và tạo cơ hội việc làm.
- Tăng thu nhập.
- Bảo vệ an ninh, trở thành thước đo giá trị phát triển của một quốc gia.