(VOV5) – Sử thi Ê Đê là sản phẩm đích thực của nền văn minh nương rẫy. Đó là những câu chuyện kể dài, có vần, có điệu, thậm chí còn được diễn tả hoặc minh họa bằng động tác, hành động. Dân tộc Ê Đê nổi tiếng với sử thi Đam San, Xinh Nhã…
Cùng với trường ca Đam San, Xinh Nhã là những sử thi của người Ê Đê được in thành sách văn học để giảng dạy trong trường đại học.Nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kdam cho biết:Trường ca, sử thi là những “ trường thiên tiểu thuyết” do các nghệ nhân chân đất sáng tạo từ lâu đời. Có những câu chuyện dài hàng ngàn trang với hàng trăm nhân vật, xuất hiện cả ở 4 tầng không gian: trên trời, trên mặt đất, dưới đất và dưới nước, lại hoàn toàn bằng văn vần. Hơn nữa, tất cả được diễn tấu bằng âm nhạc với những cung bậc trầm bổng, những giai điệu và tiết tấu khác nhau. Qua những tác phẩm ấy, đời sống buôn làng Ê đê như hiển hiện trước mắt một cách rất rõ ràng, với đầy đủ mọi phong tục, tập quán sinh động.
Sử thi Ê Đê phần lớn đều có nguồn gốc dân gian, tồn tại dưới dạng truyền miệng hoặc văn bản. Có tác phẩm chỉ kể trong 1-2 đêm, nhưng cũng có tác phẩm phải kể kéo dài tới 4 – 5 ngày, đêm tùy theo trí tưởng tượng, trạng thái thăng hoa của người kể. Do vậy, cùng với sử thi, người Ê Đê còn có hát khan, còn gọi là hát kể sử thi. Nhà nghiên cứu Linh Nga Niê Kdam cho biết thêm:Trước đây, với hoàn cảnh sinh sống tương đối biệt lập, việc hát kể trường ca gần như là phương tiện duy nhất phục vụ cho đời sống tinh thần của cộng đồng các tộc người thiểu số Tây Nguyên, trong đó có người Ê Đê. Những ngày mưa dầm không đi rẫy được, những ngày lễ, hội sau mùa thu hoạch hay trong các cuộc vui đều có diễn ra hoạt động hát kể trường ca, sử thi này. Thậm chí, đang giữa lúc thu hoạch lúa rẫy, người ta cũng mời nghệ nhân tới hát cho mọi người cùng nghe trong lúc lao động.
