“Cơn đau quặn thận” hay “cơn đau bão thận”, là những khái niệm riêng để nói về nỗi ám ảnh của cơn đau do sỏi thận gây ra. Các cơn đau này đặc biệt dữ dội, đến đột ngột không báo trước và rất khó kiểm soát. Vậy liệu những cách làm giảm đau sỏi thận tại nhà có thật sự hiệu quả?
Các cơn đau sỏi thận là gì?
Cơn đau sỏi thận hay “cơn đau quặn thận” là cơn đau được mô tả: đau dữ dội, đau lan từ trong ra ngoài. Người bệnh thường lăn lộn và vật vã để tìm ra một vị trí giảm đau nhưng không được. Cơn đau này thường đến đột ngột và không báo trước. Nó chỉ là một thông điệp của cơ thể, thông báo chính thức về tình trạng có sỏi trong hệ tiết niệu của bạn, bởi “cơn đau quặn thận” chính là biểu hiện rõ ràng nhất của sỏi thận.
Đa số các tình trạng đau thận là do tình trạng sỏi bên trong thận. Chỉ có số ít vì nguyên nhân lao thận hoặc ung thư thận. (1)
Sỏi thận đau ở đâu?
Trong hành trình di chuyển của sỏi thận, từ thận theo niệu quản, qua bàng quang và niệu đạo rồi tống ra ngoài theo nước tiểu thì có thể ở một vị trí hẹp nào đó của đường niệu, do kích thước và bề mặt của viên sỏi có thể bị tắc lại.
Cơ chế của các cơn đau do sỏi thận được sinh ra bởi hệ thống đài bể thận đột ngột bị tăng áp lực, ép lên nhu mô thận đột ngột, bao thận cũng căng lên đột ngột. Do đó, thần kinh giao cảm ở vùng vỏ thận bị kích thích cấp tính gây đau.
Khởi phát, cơn đau cũng xuất hiện rất đột ngột sau một hoạt động gắng sức nào đó của cơ thể, ở vùng hố thắt lưng. Cường độ đau sẽ tăng mạnh hơn, khiến người bệnh quằn quại và vật vã tìm tư thế giảm đau.
Có hai trường hợp của cơn đau sỏi thận:
- Cơn đau do sự tắc nghẽn bể thận và đài thận: Cơn đau này ở hố thắt lưng, dưới xương sườn số 12, đau lan về phía trước hướng về vùng rốn và hố chậu.
- Cơn đau sỏi niệu quản: xuất phát từ hố thắt lưng, lan dọc theo đường niệu quản, xuống đến hố chậu bộ phận sinh dục, bên trong của đùi.
Nhận biết các cơn đau do sỏi thận
Cơn đau do sỏi thận không liên quan đến số lượng sỏi trong hệ tiết niệu, mà nó tùy thuộc vào vào vị trí tắc nghẽn của sỏi, và tính chất của sỏi.
Đau âm ỉ mãn tính
Hơn 80% sỏi thận và niệu quản có đau âm ỉ vùng thắt lưng. Nguyên nhân có thể là do viêm không đặc hiệu hoặc do thận và niệu quản bị ứ nghẹn nước tiểu. (2)
Do đó ngoài cảm giác đau âm ỉ ở vùng mạng sườn thắt lưng (khoảng giữa xương sườn 12 và cột sống), vùng hố chậu sẽ có cảm giác căng tức. Cảm giác đau âm ỉ sẽ tăng lên sau những lần cơ thể gắng sức.
Cơn đau quặn thận
Cơn đau khởi phát từ vùng mạn sườn thắt lưng, đau xuyên hông ra phía trước và lan xuống dưới vùng bẹn và vùng sinh dục ngoài như bìu (nam giới) hoặc môi lớn (nữ giới). Với cơn đau quặn thận, người bệnh đau toát mồ hôi. Cảm giác đau bị bóp chặt vùng đau, như bị dao đâm. Cơn đau kéo dài khoảng 20 phút, nhưng có khi vài giờ đồng hồ… Cơn đau do sỏi mắc tại thận có vị trí đau cao hơn đau do sỏi mắc ở niệu quản.
Đôi khi, cơn đau sẽ được báo trước bởi triệu chứng đau ngang thắt lưng, tiểu khó hoặc tiểu máu. Người tiểu khó, có thể không đi tiểu được dù mắc tiểu, hoặc rặn tiểu được nhưng cảm giác bứt rứt khó chịu. Nước tiểu hồng, lợn cợn. Bệnh nhân có thể sốt nhẹ, buồn nôn.
Đau vùng hạ vị
Cơn đau do sỏi trong bàng quang gây ra, vị trí vùng hạ vị – vị trí của bàng quang. Cơn đau này ít gặp. Nó đến trong trường hợp sỏi niệu đạo hoặc sỏi ở cổ bàng quang, làm bàng quang bị tắc nghẽn, căng to. Bệnh nhân bị bí tiểu cấp tính, và cảm giác đau.
Chẩn đoán các cơn đau sỏi thận
Phân biệt các cơn đau gây ra do sỏi với các cơn đau cấp tính khác
- Viêm ruột thừa: bệnh nhân cũng sốt và đau vùng hố chậu phải, nhưng không có đái máu;
- Cơn đau quặn gan: bệnh nhân cũng sốt, đau vùng hạ sườn phải, nhưng đau hướng lên vai;
- Thai ngoài tử cung: bệnh nhân chậm kinh, test thai dương tính, âm đạo ra máu. Khi siêu âm xác định được khối vỡ;
- Vỡ phình động mạch chủ bụng: Bệnh nhân tăng huyết áp, khối phồng đập theo mạch, đái tháo đường…;
- Đau dạ dày cấp tính và đau do loét dạ dày: thường đau ở vùng thượng vị;
- Đau do tắc ruột, bán tắc ruột, đại tràng cấp tính: đau bụng và buồn nôn, nhưng kèm với triệu chứng bí đại tiện, trung tiện.
Chẩn đoán hình ảnh
- X-quang: Có thể phát hiện sỏi cản quang dựa vào phương pháp chụp X-quang. Phương pháp này thường được áp dụng cho những bệnh nhân đã có tiền sử sỏi cản quang. Không chỉ định cho bệnh nhân nữ đang mang thai, bệnh nhân ở độ tuổi sinh đẻ cần làm các xét nghiệm thai kỳ trước khi chụp. Đối với các đối tượng này, tốt nhất là nên làm siêu âm tiết niệu.
- Siêu âm tiết niệu: Đây là phương pháp phổ biến nhất để phát hiện tình trạng sỏi trong hệ tiết niệu. Tuy nhiên, phương pháp này có thể không thấy sỏi bé ở vùng thấp.
- Chụp CT sỏi tiết niệu không cản quang: Đây là phương pháp tối ưu nhất để xác định kích thước cũng như vị trí của sỏi. Phương pháp này có thể thay cho cả 2 cách chẩn đoán kể trên
Xét nghiệm nước tiểu
- Tổng phân tích nước tiểu thấy hồng cầu: Một số trường hợp không thấy có hồng cầu thì vẫn không loại trừ được khả năng không mắc sỏi thận, cần thực hiện thêm một số cách chẩn đoán khác.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Cơn đau quặn thận là một trường hợp cần được cấp cứu tại bệnh viện. Ngoài việc được giảm đau và điều trị kịp thời, còn có lý do chuyên môn, phân biệt chính xác nguyên nhân để xác định đau do sỏi thận hay vì nguyên nhân bệnh lý nào khác. Các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cũng cần được làm tại tại cơ sở y tế hiện đại và có chuyên môn cao.
Cách làm giảm cơn đau sỏi thận
Điều trị cơn đau sỏi thận chủ yếu là giảm đau và xử lý điểm tắc nghẽn trong đường tiết niệu bị tắc nghẽn (có thể do sỏi thận, hoặc do cục máu đông, hoặc mủ vì nhiễm trùng). Bác sĩ sẽ kê đơn các loại thuốc:
- 1- Thuốc giảm đau chống viêm không steroid: Có thể tiêm bắp, truyền tĩnh mạch hoặc đặt hậu môn.
- 2- Thuốc chống co thắt, giãn cơ.
- 3- Nếu không hiệu quả, có thể bác sĩ sẽ cân nhắc sử dụng morphin tiêm tĩnh mạch để giảm cơn đau.
- 4- Trong trường hợp, bệnh nhân có nhiễm khuẩn đường tiết niệu, sốt hoặc bạch cầu niệu… bác sĩ sẽ điều trị nhiễm khuẩn bằng thuốc kháng sinh
- 5- Trong trường hợp đau do sỏi thận, nếu sỏi thận kích thước nhỏ và có thể sử dụng thêm thuốc lợi tiểu để có thể bài tiết sỏi qua đường tiết niệu thông thường
- 6- Trong trường hợp không giải quyết sỏi tắc nghẽn bằng nội khoa, bác sĩ sẽ chỉ định can thiệp bằng phẫu thuật.
Hiện nay, tại khoa Tiết niệu – Hệ thống bệnh viện đa khoa Tâm Anh có nhiều phương pháp tán sỏi hiện đại và hiệu quả: Đó là Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung, Tán sỏi qua da, Nội soi tán sỏi qua đường bằng ống cứng và ống mềm… Các phương pháp này đều hiệu quả và an toàn, tùy thuộc vào vị trí sỏi để bác sĩ chọn lựa phương pháp tốt nhất cho bệnh nhân.
Cần lưu ý gì khi giảm đau sỏi thận tại nhà?
Như đã nói ở trên, cơn đau do sỏi thận là một trường hợp cần được cấp cứu tại bệnh viện để giảm đau và điều trị kịp thời. Quan trọng hơn cần có bác sĩ phân biệt, kết luận chính xác nguyên nhân đau Việc tự ý thực hiện giảm đau sỏi thận tại nhà là rất không an toàn cho bệnh nhân. Các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cần được làm tại tại cơ sở y tế.
Nếu bác sĩ không chỉ định can thiệp phẫu thuật, bệnh nhân có thể yên tâm điều trị sỏi thận tại nhà bằng thuốc được kê theo đơn và chỉ dẫn của bác sĩ. Uống nhiều nước, để tăng khả năng tự đào thải của sỏi một cách tự nhiên.
Mổ nội soi sỏi thận là phương pháp điều trị hiện đại hạn chế các biến chứng hậu phẫu, rút ngắn thời gian phục hồi cho bệnh nhân và quy trình thực hiện nhanh chóng.
Sỏi thận là một bệnh có tỉ lệ tái phát cao. Kể cả khi bệnh nhân đã được xử lý sạch sỏi triệt để không có nghĩa là cơ thể không tiếp tục sinh sỏi trong hệ tiết niệu. Bệnh nhân sỏi thận luôn cần được theo dõi, có một lối sống lành mạnh và một chế độ ăn uống khi mắc sỏi thận hợp lý, khoa học.
Sỏi gây tắc đường niệu có nguy cơ làm hủy hoại suy giảm chức năng thận, và gây nhiễm trùng. Vì vậy, điều cuối cùng chúng ta cần phải lưu ý rằng cho dù cơn đau quặn thận là rất kinh khủng, nhưng mối nguy cơ lớn nhất không phải là những cơn đau, mà chính là hệ lụy của sự bế tắc: suy thận và nhiễm trùng.
Không có sự liên quan giữa kích thước hay số lượng viên sỏi thận với việc xuất hiện và cường độ đau của cơn đau sỏi thận. Một số trường hợp như sỏi thể yên lặng, người bệnh hoàn toàn không có triệu chứng đau, hoặc đau không rõ ràng như ê ẩm vùng thắt lưng một hoặc hai bên. Vì vậy việc làm giảm cơn đau sỏi thận cần được tư vấn và thực hiện bởi các bác sĩ có kinh nghiệm, chuyên môn tốt.