Chúng ta xem trên các kênh truyền thông nước ngoài, thường thấy rằng trong các cuộc xử án, ngồi bên cạnh quan toà là các bồi thẩm viên. Sau khi cuộc biện luận của các luật sư hai bên đã kết thúc, quan toà còn phải chờ các bồi thẩm viên biểu quyết, đưa ra quyết định, rồi mới tuyên bố là bị cáo có tội hay không có tội. Quan toà xử án, tại sao quyết định do các bồi thẩm viên đưa ra? Cuối cùng thì quyền của bồi thẩm viên lớn hơn hay quyền của quan toà lớn hơn?
Dịch vụ Luật sư tư vấn pháp luật qua điện thoại: 1900.6568
1. Bồi thẩm đoàn là gì?
Bồi thẩm đoàn là một tập hợp thường dân được toàn án ủy nhiệm việc xét xử một vụ án, thuộc hệ thống pháp luật Anh – Mỹ. Nhiệm vụ của bồi thẩm đoàn là xem xét và cân nhắc các bằng chứng để tuyên án có tội hay vô tội sau khi nghe công tố viên và luật sư tranh tụng. Tuy nhiên Bồi thẩm đoàn đã bị xóa bỏ, hiện nay chỉ còn Đại bồi thẩm đoàn
Ở một số quốc gia phương Tây như nước Anh, nước Mỹ, mỗi khi xử những vụ hình sự tương đối lớn, cần phải có sự tham gia của bồi thẩm đoàn, là các dân thường. Đây là độ đã được pháp luật quy định nhằm ngăn ngừa các trường hợp quan toà độc đoán chuyên quyền, một mình quyết định, dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng khi tuyên án.
Đại bồi thẩm đoàn là một cơ quan pháp lý bao gồm các giáo dân để xác định xem có đủ bằng chứng để đưa ra xét xử các tội phạm hay không. Trong quá trình tố tụng của bồi thẩm đoàn, một công tố viên đưa ra lời buộc tội và bằng chứng hỗ trợ cho bồi thẩm đoàn. Sau đó, bồi thẩm đoàn quyết định liệu công tố viên có thể tiến hành xét xử hay không.
Các tiểu bang không sử dụng đại bồi thẩm đoàn sử dụng các phiên điều trần sơ bộ đối với các trường hợp trọng tội. Thay vì áp đặt một bồi thẩm đoàn lớn, một công tố viên nộp đơn khiếu nại hình sự trong đó liệt kê tên của bị cáo, các tình tiết của vụ án và các cáo buộc liên quan. Sau khi đơn khiếu nại được nộp, một thẩm phán sẽ xem xét nó trong một phiên điều trần sơ bộ công khai. Trong phiên điều trần này, các luật sư có mặt và thẩm phán quyết định có truy tố bị cáo hay không. Ở một số bang, một người bị buộc tội có thể yêu cầu một phiên điều trần sơ bộ.
Vì các bồi thẩm viên trong bồi thẩm đoàn không phải là quan chức mà chỉ là dân thường, cho nên sau khi nghe các luật sư hai bên biện luận về vụ án, họ có thể dựa vào các điều luật mà luật sư dẫn ra cùng với quan điểm đạo đức và lương tâm của mình quyết định bị cáo có tội hay vô tội. Còn quan toà thì chỉ sau khi bồi thẩm đoàn đã nhất trí quyết định rằng bị cáo có tội, mới có thể dựa vào văn bản pháp luật mà quyết định hình phạt đối với kẻ phạm tội.
Nếu bồi thẩm đoàn quyết định rằng bị cáo không có tội, thì bất luận quan toà có cách nhìn như thế nào, ông ta cũng không có quyền phán quyết bị cáo có tội, mà chỉ còn có thể tuyên bố tha ngay tại chỗ.
Đương nhiên, nếu như bồi thẩm đoàn không thống nhất ý kiến và không đưa ra phán xử rõ ràng, thì quan toà có quyền giải tán bồi thẩm đoàn đó, chỉ định thẩm đoàn mới và mở một phiên toà khác để xử án, cho tới khi bồi thẩm đoàn mới đưa ra được phán quyết rõ ràng.
2. Vai trò của Bồi thẩm đoàn:
- Trong hầu hết các khu vực pháp lý thông thường, bồi thẩm đoàn có trách nhiệm tìm ra các tình tiết của vụ án, trong khi thẩm phán xác định luật. Những “đồng nghiệp của bị cáo” này có trách nhiệm lắng nghe tranh chấp, đánh giá bằng chứng được đưa ra, quyết định các tình tiết và đưa ra quyết định phù hợp với các quy định của pháp luật và hướng dẫn của bồi thẩm đoàn . Thông thường, bồi thẩm đoàn chỉ tuyên có tội hoặc tuyên án không có tội, nhưng hình phạt thực tế lại do thẩm phán ấn định. Một sự đổi mới thú vị đã được giới thiệu ở Nga trong cuộc cải cách tư pháp của Alexander II : không giống như trong các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn hiện đại, các bồi thẩm viên không chỉ quyết định xem bị cáo có tội hay không có tội, mà họ có lựa chọn thứ ba: “Có tội nhưng không bị trừng phạt, “kể từ thời Alexander IItin rằng công lý mà không có đạo đức là sai.
- Ở Pháp và một số nước tổ chức theo kiểu tương tự, ban giám khảo và một số thẩm phán chuyên nghiệp ngồi lại với nhau để xác định tội danh trước. Sau đó, nếu xác định được tội lỗi, họ quyết định hình phạt thích hợp.
Một số khu vực pháp lý có các phiên tòa xét xử của bồi thẩm đoàn cho phép bị đơn từ bỏ quyền của họ đối với phiên tòa của bồi thẩm đoàn, do đó dẫn đến một phiên tòa băng ghế dự bị . Các phiên tòa của bồi thẩm đoàn có xu hướng chỉ xảy ra khi một tội phạm được coi là nghiêm trọng.
Ở một số khu vực pháp lý, chẳng hạn như Pháp và Brazil , các phiên tòa xét xử của bồi thẩm đoàn được dành riêng và bắt buộc đối với những tội phạm nghiêm trọng nhất và không áp dụng cho các vụ án dân sự. Ví dụ, ở Brazil, xét xử bởi bồi thẩm đoàn được áp dụng trong các trường hợp phạm tội tự nguyện chống lại sự sống, chẳng hạn như giết người cấp độ một và cấp độ hai, cưỡng bức phá thai và xúi giục tự sát, ngay cả khi chỉ cố gắng.
Ở những nước khác, chẳng hạn như Vương quốc Anh , các phiên tòa xét xử của bồi thẩm đoàn chỉ dành cho các vụ án hình sự và các vụ việc dân sự rất cụ thể ( truy tố ác ý , dân sự gian lận và bỏ tù sai ). Tại Hoa Kỳ , các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn có sẵn trong cả vụ án dân sự và hình sự. Tại Canada , một cá nhân bị buộc tội có thể truy tố có thể được xét xử bởi một thẩm phán ở một tòa án cấp tỉnh, một mình thẩm phán ở tòa án cấp trên, hoặc bởi thẩm phán và bồi thẩm đoàn ở tòa án cấp trên; tội tổng hợp không thể bị xét xử bởi bồi thẩm đoàn.
Tại Hoa Kỳ, bởi vì các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn có xu hướng cao, công chúng thường có xu hướng đánh giá quá cao tần suất các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn. Khoảng 150.000 phiên tòa của bồi thẩm đoàn được tiến hành tại các tòa án tiểu bang hàng năm và thêm 5.000 phiên tòa của bồi thẩm đoàn được tiến hành tại các tòa án liên bang. Hai phần ba các phiên tòa của bồi thẩm đoàn là các phiên tòa hình sự, trong khi một phần ba là dân sự và “khác” (ví dụ: gia đình, pháp lệnh thành phố, giao thông). Tuy nhiên, đại đa số các vụ án hình sự được giải quyết bằng lời kêu gọi.
3. Hạn chế của Bồi thẩm đoàn:
Ở một số quốc gia phương Tây như nước Anh, nước Mỹ, mỗi khi xử những vụ hình sự tương đối lớn, cần phải có sự tham gia của bồi thẩm đoàn, là các dân thường. Đây là độ đã được pháp luật quy định nhằm ngăn ngừa các trường hợp quan toà độc đoán chuyên quyền, một mình quyết định, dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng khi tuyên án. tuy nhiên không thể không xuất hiện những tiêu cực trong quá trình tranh biện
Ở những quốc gia phổ biến việc xét xử bồi thẩm đoàn, bồi thẩm đoàn thường được coi là cơ quan phân tách quyền lực quan trọng. Một khẳng định phổ biến khác về lợi ích của việc xét xử bởi bồi thẩm đoàn là nó cung cấp một phương tiện giáo dục công dân về chính phủ. Nhiều người cũng tin rằng bồi thẩm đoàn có khả năng cung cấp một phiên điều trần nhân văn, thực tế hơn, hoặc công bằng hơn, cho một bên không phải là thành viên của chính phủ — hoặc lợi ích thành lập khác — hơn là đại diện của tiểu bang.
Điểm cuối cùng này có thể bị tranh chấp. Ví dụ, trong những vụ án có tính xúc động cao, chẳng hạn như hiếp dâm trẻ em, bồi thẩm đoàn có thể bị cám dỗ để kết tội dựa trên cảm xúc cá nhân thay vì kết tội ngoài sự nghi ngờ hợp lý. Tại Pháp, cựu luật sư, sau đó là Bộ trưởng Bộ Tư pháp Robert Badinter , đã nhận xét về các phiên tòa của bồi thẩm đoàn ở Pháp rằng chúng giống như “cưỡi một con tàu vào một cơn bão”, bởi vì chúng khó dự đoán hơn nhiều so với các phiên tòa băng ghế dự bị.
Một vấn đề khác với các phiên tòa xét xử bồi thẩm đoàn là khả năng các bồi thẩm viên thể hiện sự phân biệt đối xử. Những vụ án khét tiếng bao gồm Scottsboro Boys , một nhóm gồm 9 thanh thiếu niên người Mỹ gốc Phi bị buộc tội cưỡng hiếp hai phụ nữ Mỹ da trắng trên một chuyến tàu vào năm 1931, họ bị bồi thẩm đoàn toàn da trắng truy tố , hai người da trắng Roy Bryant và JW được tha bổng. Milan bởi một bồi thẩm đoàn toàn da trắng cho vụ sát hại Emmett Till, 14 tuổi vào năm 1955 (họ thừa nhận giết anh ta trong một cuộc phỏng vấn trên tạp chí một năm sau đó), và phiên tòa năm 1992 trong vụ Rodney King ở California, trong đó các sĩ quan cảnh sát da trắng được tha bổng vì dùng vũ lực quá mức trong vụ đánh đập King, một người đàn ông Mỹ gốc Phi. Bồi thẩm đoàn bao gồm chủ yếu là người da trắng, và không có bồi thẩm viên người Mỹ gốc Phi. qua đó thể hiện rõ sự phân biệt chủng tộc và sai trái
4. Bồi thẩm đoàn và Hội thẩm nhân dân có giống nhau:
Mọi người thường cảm thấy hai khái niệm này có nét giống nhau tuy nhiên về bản chất và hình thức của hai khái niệm này là khác nhau, dưới đây là bảng so sánh tổng quan giữa Bồi thẩm Đoàn và Hội thẩm nhân dân.
Tiêu chí Bồi thẩm đoàn Hội thẩm nhân dân Hệ thống pháp luật Thông luật (như Mỹ, Anh, Hồng Công,..) Việt Nam Quá trình hình thành Tuyển chọn từ người dân, sau đó thực hiện bốc thăm ngẫu nhiên Do Hội đồng nhân nhân hoặc Thẩm phán tuyển chọn Tên gọi thành viên Bồi thẩm viên Hội thẩm nhân dân Thời gian hoạt động
Ngắn (trong 1 vụ án) thường từ khi được lựa chọn đến khi giải quyết xong vụ án
Dài (thường 5 năm). Theo nhiệm kỳ
Việc lựa chọn Ngẫu nhiên Mang tính cơ cấu Đối tượng lựa chọn Bất kỳ ai đáp ứng đủ điều kiện Thường lựa chọn những người đang công tác trong một số lĩnh vực nhất định, có uy tín, kinh nghiệm làm công tác xét xử,…. Cơ quan tham gia vào việc lựa chọn Toà án Toà án, Uỷ ban Mặt trận tổ quốc, Hội đồng nhân nhân Chấm dứt tư cách Xét xử xong, bị loại trong quá trình xét xử Hết nhiệm kỳ, bãi nhiệm, miễn nhiệm Trở lại tư cách Được lựa chọn ngẫu nhiên trở lại sau 1 – 3 năm Được bầu lại ở nhiệm kỳ tiếp theo Chế tài đối với hành vi trốn tránh nghĩa vụ Phạt tiền, phạt tù Các hình thức kỹ luật, Bãi nhiệm, miễn nhiệm Mức chi cho một người/ngày 40-50 USD 90.000 đồng (theo điểm d khoản 1 Điều 2 Quyết định 41/2012/QĐ-TTg) Phụ cấp hoạt động của Trưởng đoàn, Phó Trưởng đoàn Không Trưởng đoàn 40% lương cơ sở; Phó trưởng đoàn: 30% lương cơ sở (Điều 22 Nghị quyết 1213/2016/UBTVQH13) Chế độ bảo vệ Có Không Chế độ trang phục Không Có Chế độ cách ly Có Không Số lượng thành viên khi giải quyết 1 vụ án Thường là 12 người Cấp tỉnh: 03 người; Cấp huyện: 02 người Mức độ tham gia vào quá trình xét xử Toàn bộ quá trình xét xử vụ án Giai đoạn đầu của quá tình xét xử Vai trò trong xét xử Quyết định bị cáo có tội hay vô tội Mang tính tư vấn, nêu quan điểm, phát biểu cảm nghĩ nhiều hơn